Atopski dermatitis

Atopijski dermatitis (Dermatitis atopica) predstavlja deo klasičnog trijasa atopijskih bolesti: astma, alergijski rinitis i atopijski dermatitis, koje se mogu javiti naizmenično, istovremeno ili nezavisno jedna od druge. Obično je atopijski dermatitis prva manifestacija atopije i u 50% slučajeva je udružena sa astmom. Glavne karakteristike atopijskog dermatitisa su hronicitet, svrab koji nakon češanja postaje još izraženiji, kožne promene su varijabilnog izgleda ali su karakterističnog rasporeda za određenu starosnu dob.

Kako nastaje atopijski dermatitis?

Atopijski dermatitis spada u grupu čestih oboljenja sa tendencijom stalnog uvećanja broja obolelih naročito u urbanim sredinama. Mnogobrojni faktori učestvuju u nastanku atopijskog dermatitisa. Naime, pod dejstvom provocirajućih faktora spoljašnje sredine kod genetski predisponiranih ljudi dolazi do ispoljavanja bolesti. Od spoljašnjih faktora sredine koji deluju kao pokretači najčešće spominjani su: iritansi (vuna, sapun, deterdženti, rastvarači, mast,...), kontaktni senzibilizatori (nikl, hrom, kobalt...), inhalatorni alergeni (grinje ,kućna prašina, polen, životinjska dlaka, perut, plesan...), alimentarni alergeni (jaja, kikiriki, riba, soja, pšenica...), mikrobi (Staphilococus aureus, Pityrosporum ovale, Candida albicans, Trichophyton...). Nikako ne treba zanemariti klimu i mikroklimu naročito unutar doma kao i psihički faktor. Mehanizam nastanka je krajnje komplikovan jer su upleteni brojni poremećaji, ali suštinu problema predstavlja poremećena interakcija imunokompetentnih ćelija (T i B limfocita).

Kako se ispoljava atopijski dermatitis?

Simptomi atopijskog dermatitisa zavisi od starosti pacijenta ali je svrab redovno prisutan i intenzivan je.

Infantilana faza atpijskog dermatitisa je od 0-2. godine života i tada su promene lokalizovane prevashodno nakonveksnim delovima lica (obraščići, bradica i čelo dok su nos i predeo oko usana pošteđeni). Promene su u vidu crvenih lako natečenih nejasno ograničenih plaza grube kože sa sitnim bubuljicama. Mogu postojati i promene na trupu i udovima u vidu crvenih pečata ali znatano ređe. Pročitajte sve o atopijskom dermatitisu kod beba.
Faza detinjstva je od 2-12. godine i tada su kožne promene lokalizovane na unutrašnjim stranama velikih pregiba (laktovi, kolena, iza ušiju) u vidu smeđih plaza grube i suve kože uz izrazit osećaj svraba tako da su tragovi češanja redovna pojava. Opisane promene mogu postojati tokom čitavog detinjstva ili se pak mogu u potpunosti povlačiti i iznova javljati pod dejstvom provocirajućih faktora.
U fazi adolescencije i odrasle dobi promene su lokalizovane prevashodno na nadlanicama, vratu i predlu oko usana... Koža atopičara ima neke osobine koje su karakteristične, ali ne i specificne tzv. stigme.

Stigme atopičara sa atopskim dermatitisom su:

suva koža,
beli dermografizam,
Hertoghov znak i
prordeđenost ili nedostatak spoljašnjeg dela obrve.

Stigme atopičara sa atopskim dermatitisom respiratornom atopijom su - izbrazdanost dlanova i tabana, brazda na donjem kapku , bledilo lica, tamni podočnjaci, niža linija kose.
Za postavljanje dijagnoze ne postoji specifičan test. Minimalan set kriterijuma za postavlja ne dijagnoze čine:

podatak o postojanju promena u pregibima
početak bolesti pre druge godine,
rast praćen intenzivnim svrabom,
astma u ličnoj anamnezi,
suva koža,
vidljive kožne promene na pregibima uz potvrdu, a potvrđuje se patohistološkim nalazom nakon biopsije,određivanjem ukupnih i specifičnih Ig E, kožnim probama a po potrebi i drugim dopunskim metodama i analizama.

Kako se leči atopijski dermatitis?

Što se terapija tiče važno je smiriti kožne promene, a lečenje i nega kože su neophodni i dugotrajni. Terapija je kompleksna i simptomatska usmerena protiv tri osnovna elementa bolesti, a to su:

superinfekcija,
suva koža i
svrab.

Lokalna tearpija

kupanje u mlakoj vodi do 36 stepeni C uz upotrebu blagih uljanih kupki (Uriage,Mustela,Linola,Aveen,Eucerin...)
kortikosteroide -neophodni su u inicijalnoj fazi ali se ne smeju koristiti dugo
antibiotske masti pre svega antistafilokokne-u slučaju nastale superinfekcije
antiseptične boje i rastvore kada postoji vlaženje promena
preparate katrana-u hroničnoj fazi kada je koža jako gruba i suva
emolijentne i vlažne kreme -kao deo neophodne redovne nege
blage keratolitike, naročito urea....
imunomodulatori

Opšta terapija

antihistaminici
ketotifen (koji je i antihistaminik i stabilizator memebrane mastocita)
kortikosteroidi-samo kod teških formi u akutnoj egzacerbaciji
imunomodulatori
hiposenzibilizacija specifičnim alergenima

Foto terapija - prirodno i veštačko UV zračenje.

Atopijski dermatitis ima hroničan ili hronično recidivantan tok. Čak 60% teških formi i 40% umerenih formi ima kožne promene, naročito na rukama, i u odrasloj dobi. Pročitajte sve o fototerapiji.

Kriterijumi za lošu prognozu su

jačina dermatitisa u detinjstvu
pozitivna familijarna anamneza
udruženost sa alergijskim rinitisom i astmom
kasni početak nakon 2. godine
rana pojava promena na pregibima
zahvaćenost ruku
upornost suve kože i u odraslo doba.

Moguće komplikacije

infekcije bakterijama, gljivicama, virusima...
eksfolijativna eritrodermija
poremećaj rasta
hiper i hipopigmentacije.

Udružene bolesti

Pored već pomenute astme i alergijskog rinita, vrlo su česte i kontakna senzibilizacija, imunska kontaktna urtikarija, proteinski kontaktni dermatitis....