Razvoj terapije dijabetesa poslednjih decenija 

Dijabetes kao hronična bolest iz grupe poremećaja metabolizma, zbog mogućnosti pojave brojnih ozbiljnih komplikacija, koje mogu da se jave usled neadekvatne kontrole nivo glukoze u krvi, predstavlja veliki izazov kako za same pacijente tako i za zdravstvene radnike i društvo u celini.

Iz tog razloga kako bi se unapredila terapija dijabetesa, a samim tim i kvalitet života pacijenata sa ovom podmuklom bolešću, radilo se na uvodjenju brojnih inovacija u terapiju dijabetesa kroz vreme, te ćemo pokušati taksativno i holistički da sagledamo evoluciju koja se dešavala u terapiji pacijenata sa dijabetesom.

Novi tipovi insulina i penova

Razvoj novih tipova insulina, kao što su ultra-brzodelujući insulini (npr. insulin lispro i insulin aspart) i dugodelujući insulini (npr. insulin glargin i insulin detemir), omogućio je bolju kontrolu nivoa šećera u krvi. Ovi insulini bolje imitiraju prirodno lučenje insulina u telu, smanjujući rizik od hipoglikemije i omogućavajući fleksibilniji režim ishrane i fizičke aktivnosti.

Razvoj insulinskih penova je značajno unapredio način na koji se insulin primenjuje, čineći ga praktičnijim i manje bolnim za pacijente.

• Od 1980-e godine su se pojavili prvi insulinski penovi. Ovi rani modeli su bili jednostavni i često su zahtevali da pacijenti sami napune pen insulinom iz bočice.
• Tokom 1990-ih, insulinski penovi su postali popularniji. Proizvođači su počeli da razvijaju unapređene modele koji su bili lakši za korišćenje, sa unapređenim mehanizmima za doziranje.
• U periodu 2000-ih, insulinski penovi su postali još sofisticiraniji. Pojavili su se unapred napunjeni penovi, koji su eliminisali potrebu za ručnim punjenjem. Takođe, uvedeni su penovi sa finijim iglama, što je smanjilo bol prilikom injekcije.
• U prethodnoj deceniji, od 2010. godine, dalji napredak je doveo do razvoja pametnih insulinskih penova. Ovi penovi su mogli da se povežu sa pametnim telefonima i aplikacijama, omogućavajući pacijentima da prate svoje doze insulina i nivo šećera u krvi.
• Sada najnoviji modeli insulinskih penova, koji su se pojavili 2020. godine, uključuju još naprednije tehnologije, kao što su senzori koji automatski prilagođavaju dozu insulina na osnovu trenutnog nivoa šećera u krvi. Takođe, penovi su postali još kompaktniji i lakši za nošenje.

Razvoj insulinskih penova je značajno poboljšao kvalitet života osoba sa dijabetesom, omogućavajući im veću kontrolu nad svojim stanjem i olakšavajući svakodnevno upravljanje terapijom.

Prvi insulinski penovi

NovoPen je bio jedan od prvih insulinskih penova, lansiran 1985. godine od strane kompanije Novo Nordisk. Bio je metalni i višekratni, što je omogućavalo pacijentima da zamene uloške sa insulinom.

Zatim, OptiPen koji je Lansiran 1989. godine od strane kompanije Hoechst, bio je jedan od prvih penova sa mogućnošću preciznog doziranja insulina.

Nakon pionirskih poduhvata pojavili suse unapređeni modeli iz 1990-ih. To su bili:

Humalog Pen koji je uveden 1996. godine od strane Eli Lilly, bio je prvi pen koji je koristio brzi insulin analog, Humalog.

FlexPen koji je takođe od Novo Nordisk-a, lansiran krajem 1990-ih, bio je unapred napunjen pen koji je omogućavao jednostavniju i bržu primenu insulina.

Tehnološki napredak u proizvodnji penova od početka milenijuma

Od početka 2000-ih godina pa do danas lansirani su na tržište sledeći penovi:

• SoloSTAR - lansiran 2007. godine od strane Sanofi-Aventis, ovaj pen je bio poznat po svojoj jednostavnosti upotrebe i mogućnosti da se koristi sa različitim vrstama insulina.
• KwikPen - uveden od strane Eli Lilly, bio je unapred napunjen pen sa finijim iglama, što je smanjilo bol prilikom injekcije.

Zatim od 2010. godine na tržištu se se pojavili pametni penovi, kao što su:

• InPen iz 2017. godine lansiran od strane Companion Medical, bio je jedan od prvih pametnih insulinskih penova koji je mogao da se poveže sa aplikacijom na pametnom telefonu, omogućavajući praćenje doza i nivoa šećera u krvi.
• NovoPen 6 - uveden od strane Novo Nordisk, ovaj pen je imao mogućnost povezivanja sa digitalnim alatima za praćenje terapije.

Najnoviji modeli iz 2020-ih koji se trenutno koriste i koji se mogu naći na tržištu jesu:

• GlucoTrack - ovaj pen koristi senzore za kontinuirano praćenje nivoa šećera u krvi i automatski prilagođava dozu insulina.
• NovoPen Echo Plus - od 2021. godine, ovaj pen omogućava precizno doziranje i beleženje svake injekcije, što pomaže u boljem upravljanju dijabetesom.

Ovi detalji pokazuju kako su insulinski penovi evoluirali od jednostavnih uređaja do sofisticiranih alata koji značajno olakšavaju život osobama sa dijabetesom.

Insulinske pumpe

Insulinske pumpe su uređaji koji kontinuirano isporučuju insulin u telo putem katetera postavljenog ispod kože.

Ove pumpe omogućavaju:

• precizniju kontrolu nivoa šećera u krvi,
• smanjuju potrebu za učestalim injekcijama i
• omogućavaju bolje prilagodjavanje doza insulina u skladu sa dnevnim aktivnostima i unosom hrane.

Tehnološke inovacije koje su poboljšale kvalitet života osoba sa dijabetesom

1. Kontinuirano praćenje glukoze (CGM) - CGM sistemi koriste senzore postavljene ispod kože za kontinuirano merenje nivoa glukoze u medjućelijskoj tečnosti. Ovi uređaji pružaju podatke u realnom vremenu o nivou glukoze, upozoravajući pacijente na potencijalne epizode hipoglikemije ili hiperglikemije. To omogućava brže i preciznije prilagođavanje terapije.

2. Aplikacije i softver - razvoj mobilnih aplikacija i softvera za praćenje dijabetesa omogućava pacijentima da beleže unos hrane, fizičku aktivnost, doze insulina i nivoe glukoze. Ove aplikacije često nude analize i preporuke zasnovane na prikupljenim podacima, pomažući pacijentima da bolje upravljaju svojim stanjem.

3. Novi lekovi kao što su:

• Inhibitori SGLT2 - ovi lekovi, kao što su dapagliflozin i empagliflozin, deluju tako što blokiraju reapsorpciju glukoze u bubrezima, povećavajući izlučivanje glukoze putem urina. To pomaže u smanjenju nivoa šećera u krvi i može doprineti gubitku težine i smanjenju krvnog pritiska.
• GLP-1 agonisti - kao što su liraglutid i semaglutid, deluju tako što povećavaju lučenje insulina, smanjuju lučenje glukagona i usporavaju pražnjenje želuca. Ovi lekovi pomažu u regulaciji nivoa šećera u krvi i mogu doprineti gubitku težine.

4. Personalizovana medicina - koja je omogućila da se svakom pacijentu pristupa individualno u skladu sa njegovim tegobama i razvojem bolesti.

Lečenje dijabetesa sve više se prilagođava specifičnim potrebama svakog pacijenta. To uključuje prilagođavanje doza insulina, izbor lekova, plan ishrane i fizičke aktivnosti, kao i edukaciju pacijenata o samostalnom upravljanju bolešću.

5. Genetsko testiranje - genetsko testiranje omogućava identifikaciju specifičnih genetskih varijacija koje mogu uticati na odgovor pacijenta na određene lekove. Na osnovu ovih informacija, lekari mogu prilagoditi terapiju kako bi bila što efikasnija i sa što manje neželjenih efekata.

Programi edukacije i podršaka zajednice osobama sa dijabetesom

Povećana je dostupnost programa edukacije za pacijente sa dijabetesom, koji im pomažu da bolje razumeju svoju bolest i nauče kako da je efikasno kontrolišu. Ovi programi često uključuju informacije o ishrani, fizičkoj aktivnosti, pravilnom korišćenju lekova i insulina, kao i prepoznavanju i reagovanju na simptome hipoglikemije i hiperglikemije.

Online zajednice i grupe podrške pružaju emocionalnu podršku i mogućnost razmene iskustava sa drugim osobama koje imaju dijabetes. Ove grupe mogu biti dragocen izvor informacija i motivacije za pacijente.

Ove promene su značajno unapredile kvalitet  života osoba sa dijabetesom, omogućavajući im bolju kontrolu bolesti i smanjenje rizika od komplikacija.