Tromboflebitis (zapaljenje površinskih vena)

Thrombophlebitis superficialis predstavlja kombinaciju tromboze i flebitisa (inflamacije) površinskih vena bilo koje lokalizacije.

Najčešća patološka stanja koja dovode do inflamatornih promena venskog zida sa sekundarnim trombotskim komplikacijama su sledeća: spoljašnje povređivanje (lokalna trauma, nepravilno plasirana elastična bandaža, itd. posebno kod bolesnika sa varikozitetima),
unutrašnja trauma (povređivanje endotela tokom venepunkcija, plasiranje katetera, injiciranje hipertonih ili citotoksičnih rastvora, i sl.

Ova stanja mogu dovesti do septikemičnih, apscesnih i embolijskih komplikacija).

Thrombophlebitis acuta superficialis se manifestuje kao akutno, bolno zapaljene varikoziteta ili površinskih venskih stabala. Promene su oštro ograničena, trakasta zapaljenja kože sa okolnim eritemom i edemom kože, bolno osetljiva na dodir i povišene lokalne temperature. Bol tokom narednih nekoliko časova može postati intenzivan i širi se duž celog zapaljenog venskog segmenta.

U anamnezi se obično nailazi na podatak o povređivanju ili o prethodnoj primeni intravenske injekcije. Treba ozbiljno shvatiti anamnestičke podatke o gubitku apetita, telesne težine ili istovremenom pojavom drugih simptoma (npr. intermitentne klaudikacije) što može ukazivati na postojanje drugih oboljenja (karcinomi, thrombangitis obliterans). Nalaz otoka ekstremiteta, zategnute muskulature i drugih znakova (uvećanje limfnih žlezda itd.) može upućivati na postojanje tromboze dubokih vena ili drugih oboljenja (erysipelas, lymphangitis, lipo-dermato-sclerosis acuta).

Od posebne važnosti je prepoznavanje tromboflebitisa v. saphenae magnae, odn. v. saphenae parvae koje se manifestuju bolnim akutnim crvenilom duž stabla ovih magistralnih površinskih vena. Proksimalni rast tromba u ovim venama može dovesti do tromboze femoralne, odn. poplitealne vene, što može imati za posledicu dalju trombozu dubokih vena, pa čak i tromboembolijske komplikacije. Zato je neophodna rana dijagnoza tromboze - flebitisa magistralnih površinskih vena.

Osnove dijagnoze površnog tromboflebitisa se utvrđuju već inspekcijom u uspravnom stavu bolesnika. Pažljivom palpacijom se može otkriti postojanje trombotičnih masa duž stabla magistralne površne vene, kao i svih pet klasičnih znakova zapaljenja (calor, dolor, rubor, tumor, functio laese).

Za preciznu lokalizaciju i stepen oštećenja funkcije venskih zalistaka neophodno je koristiti funkcionalne probe (testove za otkrivanje slabosti površnih odnosno komunikantnih vena). Posebno je značajna primena EHO Doppler ultrazvuka, kojim se može isključiti ili potvrditi propagacija trombotičnog procesa i na sistem dubokih vena,  čime se značajno može smanjiti upotreba flebografije ili drugih invazivnih dijagnostičkih postupaka.

Tromboflebitis variksa, kako je već istaknuto, najčešće se leči samo kompresivnom elastičnom bandažom. Bolesniku se savetuje hodanje tj. aktiviranje mišićne pumpe. Mirovanje i pasivno stajanje pogoduje rastu tromba.

Od medikamenata indikovana je primena malih doza aspirina. Lokalno se mogu primeniti alkoholne obloge ili masti sa heparinom (Hepalpan, Hepathrombin). Kod bolesnika sa površinskim tromboflebitisom se savetuju šetnje i kontinuirana primena elastične bandaže čime se pospešuje aktivnost mišićne pumpe i sprečava staza krvi u površinskom sistemu.

Ukoliko je zapaljenskim procesom zahvaćeno stablo v. saphenae magne ili komunikantna (perforantna) vena, neophodna je primena i antibiotika, pa čak i heparina (niskomolekularnih ili standardnih) radi prevencije propagacije trombotskog procesa u duboki venski sistem. Kod izolovane tromboze velikih variksa može se uraditi incizija i evakuacija trombne mase.

Ascendentni progresivni tromboflebitis v. saphenae magnae zahteva neodložno hirurško lečenje. Ono se sastoji u podvezivanju (ligaturi) v. saphenae magnae na ušću u femoralnu venu, krosektomiji i stripingu v. sapheane magnae. Dužnost lekara je da bolesnika upozori na moguće komplikacije i neophodnost hirurškog lečenja površinskog tromboflebitisa.

Tromboflebitis najčešće počinje u potkolenom segmentu i propagira se naviše, pri čemu može zahvatati i v. saphenu magnu. Tromboza ove vene u natkolenom segmentu predstavlja ozbiljno stanje koje daleko češće nego što se misli može dovesti do proksimalne propagacije tromba i sledstvene embolizacije. Ima podataka da l2-20% plućnih embolusa ima svoje izvorište u stablu v. saphena magnae. Zato, kod bolesnika sa progresivnom, a posebno natkolenom trombozom v. saphene magnae nije dovoljno sprovoditi samo profilaksu sa antiagregacionim ili drugim sredstvima nego je neophodno učiniti urgentnu krosektomiju, ligaturu ušća i striping ili ekstirpaciju v. saphenae magne.