Ocena stanja ishranjenosti

Nutritivni status podrazumeva zadovoljavajuće stanje ishranjenosti organizma. Nepravilnom ishranom koja se manifestuje povećanim ili smanjenim unosom pojedinih sastojaka hrane remeti se telesni satav, kao i stanje ishranjenosti. Sagledavanje nutritivnog statusa pruža nam potrebne informacije o neophodnim korekcijama u cilju postizanja pravilne ishrane, prilikom propisivanja odgovarajuće dijeto terapije.

Ocena stanja uhranjenosti se vrši na osnovu antropometrijskih, biohemijskih, funkcionalnih, radioloških i kliničkih ispitivanja

Biohemijska ispitivaja mogu biti rutinska (određivanje hemoglobina, hematokrita, ukupnih proteina, pojedinih vitamina) i posebna laboratorijska ispitivanja.

Funkcionalna ispitivanja se zasnivaju na primeni različitih testova kao što su merenje arterijskog pritiska, ispitivanje propustljivosti kapilara, određivanje bazalnog metabolizma, adaptacija oka na mrak i drugi.

Antropometrijskim merenjima se najčešće određuju:

• visina tela,
• telesna masa,
• debljina kožnih nabora i
• telesni obimi

Ove navedene antropološke karakteristike merene u određenom uzrastu daju sliku zdravstvenog stanja ispitanika. Vrednosti ovih parametara mogu ukazati na izbor mera prevencije u cilju smanjenja pojedinih zdravstvenih rizika pojedinca ili grupa ljudi. Antropometrijski instrumenti koji se koriste pri merenju navedenih antropometrijskih karakteristik su :

• antropometar ( za merenje telesne visine),
• medicinska decimalna vaga ( za merenje telesne mase),
• mehanički ili elektronski kaliperi (za merenje debljine kožnih nabora) i
• metalna ili plastična traka ( za merenje telesnih obima).

Poseban značaj imaju antropometrijska merenja u doba  rasta i razvoja, gde se na osnovu sprovedenog ispitivanja mogu otkriti poremećaji u funkcionisanju endokrinog sistema ili metabolizma, kao i gastrointestinalne disfunkcije. Merenje telesne mase i telesne visine su veoma bitni pokazatelji rasta, razvoja i uhranjenosti, uzimajuči u obzir pol i uzrast ispitanika. Merenje telesne mase novorođenčeta je bitno za procenu njegove uhranjenosti u odnosu na gestacijsku starost. Kod trudnica je praćenje parametra kao što su telesna težina i indeks telesne mase veoma značajno jer se na osnovu dobijenih vrednosti ovih pokazatelja može unaprediti nutririvni status majke, smanjiti pojava maternalnog mortaliteta, neželjenih komplikacija tokom trudnoće( toksemija, prevremeni porođaj), što se naravno odražava i na smanjenje rizika od pojave intrauterine retardacije i smrti ploda. Procena sadržaja masti u telu može se dobiti merenjem debljine kožnih nabora koji se upoređuju sa tabličnim vrednostima. Određivanje obima struka i kuka, kao i njihovog međusobnog odnosa, koristi se za procenu rasporeda masnog tkiva u organizmu. Merenja obima glave i grudi su uglavnom karakteristična za novorođenče. Obim glave je indikator moždanog volumena novorođenčeta i njegovo merenje se vrši postavljanjem trake odmah ispod obrva novorođenčeta sa obuhvatanjem zadnjeg dela glavice. Obim grudi se meri obavijanjem trake oko grudi novorođenčeta u nivou četvrtog međurebarno prostora. Kada ne  postoje druge mogućnosti merenja primenjuje se određivanje obima sredine nadlaktice koji se meri na 1cm iznad tačke koja označava polovinu nadlaktice.

Procena stanja uhranjenosti može se vršiti na osnovu određivanja indeksa telesne ishranjenosti

Najčešće korišćeni antropometrijski indeks je Indeks telesne mase (BMI). Pored ovog indeksa, određuju se i idealna i relativna telaesna masa ( ITM  I RTM). Pored Brocove formula za izračunavanje idealne telesne mase koristi se i formule po Lorenzu i De Mollu.

Formula po Lorenza uzima u obzir samo visinu pri računanju. koja pored telesne visine uzima u obzir i godine života ispitanika.

Formula  De Molla uzima u obzir pored telesne visine i godine života ispitanika.

Detaljniji opis pojedinih antropometrijskih pokazatelja i metoda njihovog određivanja videti u poglavlju Higijena ishrane u udžbeniku Higijena sa praktikumom. Na osnovu rezultata laboratorijskog ispitivanja, podataka koje pružaju funkcionalni testovi i antropometrijska merenja, kao i nađenih promena prilikom kliničkog ispitivaja pacijenta, lekar postavlja indikacije za vrstu ishrane uz saradnju sa dijetetičarom.