Uticaj različitih roditeljskih stilova vaspitanja na odnos prema bolesti kod dece i adolescenata sa dijabetesom

DMT1 i DMT2 I Metabolička kontrola dijabetesa I Istraživanje I Zaključak

DMT1 i DMT2

Diabetes Mellitus tip 1 (DMT1) je hronično, autoimuno oboljenje koje se češće javlja kod dece, adolescenata i osoba mlađih od 35 godina, nego kod starijih osoba. Kako bi nesmetano nastavili svoj život i lečenje, pacijenti kojima je ustanovljena ova dijagnoza treba da dobijaju insulin.

DMT1 je primarno autoimuno oboljenje ili autoimuno oboljenje nastalo posle primarno započete lezije različitim agensima, uz važnu ulogu genetske predispozicije. Skoro 10-15% novodijagnostikovanih pacijenata sa DMT1, ima u familiji rođake sa istim tipom bolesti. Ova statistika znači da svako ko u svojoj porodici ima obolelog od tipa dijabetesa DMT1 ima čak 20 puta veću šansu da oboli od istog tipa dijabetesa.

U odnosu na DMT2, bolest je nestabilnija, a sklonost ka ketozi i ketoacidozi je mnogo veća. Takođe, teže je održavati stabilnost glikoregulacije u DMT1, naročito kod male dece.

Metabolička kontrola dijabetesa

Metabolička kontrola dijebetesa predstavlja regulaciju nivoa šećera u krvi. Kao takva, veoma je važna jer smanjuje rizik od hroničnih komplikacija koje nastaju kao posledica ove hronične bolesti - dijabetesa.

Metabolička regulacija dijabetesa odvija se putem glikoregulacije, tj. redovnim davanjem injekcija insulina u prepisanoj dozi. Načini na koji pacijenti mogu kontrolisati glikoregulaciju jesu:

• svakodnevnim merenjem glikemije,
• vođenjem Dnevnika samokontrole.

Istraživanje

Kroz svakodnevnu kliničku praksu uočeno je da se deca i adolescenti oboleli od DMT1 (uzrasta 10-18 godina), mogu grubo podeliti na dve grupe po pitanju odnosa prema bolesti :

1. Prvu grupu čine oboleli koji prihvataju da imaju određenu dijagnozu - prihvataju svoju bolest i tretiraju je adekvatno: lečenjem i preporukama koje dobijaju od medicinskog osoblja. Dakle, adekvatno se odnose prema osećaju gubitka potpune slobode, kao i mnogobrojnim ograničenjima i zabranama. Uče da prilagođavaju svoje životne navike prema potrebama bolesti.

2. S druge strane, drugu grupu čine osobe koje se teže suočavanju sa oboljenjem. Ovakva grupa mladih pacijenata ima problem sa odgovornošću i samokontrolom.

Kako bi se došlo do određenih rešenja i vodiča koji bi bili korisni maloletnim pacijentima obolelim od dijabetesa, ali i njihovim roditeljima, organizovano je istraživanje ponašanja pacijenata obolelih od dijabetesa. Cilj je bio utvrditi koji su to mogući psihološki uzroci koji dovode do pripadnosti prethodno navedenim grupama, a zatim odrediti praktičnu svrhu - u odnosu na pripadnost grupi dati smernice za budući psihoterapijski, savetodavni i medicinski rad.

U okviru kvalitativnog pristupa, korišćena je konverzaciona tehnika, koja obuhvata preispitivanje različitih stilova roditeljskog vaspitanja. Analizirane su poruke koje su deca i adolescenti dobijali od roditelja u vezi sa zabranama i ograničenjima (šta se sme i sta se ne sme), kao i poruke u vezi sa preuzimanjem odgovornosti i osamostaljivanjem.

Obavljeni su razgovori sa 32 pacijenta:  12 je pripadalo prvoj, a 20 drugoj grupi.

1. U okviru prve grupe postoji dominantan roditeljski stil vaspitanja sa jasno postavljenim granicama i pre nastanka bolesti (konkretna ogranicenja). Pored toga, deca se podstiču na proces osamostaljivanja.

2. S druge strane, kod pripadnika druge grupe su prisutna dva stila:

• •  stil A (kod 7 ispitanika) - podrazumeva negovanje osećanja slobode, ali i povlađivanje i preterano zaštitnički odnos prema detetu.
  • stil B (kod 13 ispitanika) - pristup, u okviru koga deci nije najjasnije šta je dozvoljeno, a šta nije (nejasne granice i poruke u vezi sa slobodom i samostalnošću).

U okviru celokupne druge grupe, bolest je doživljavana kao ograničenje, koje pobija prethodno usvojeni životni stil na osnovu poruka roditelja.

„Ranije je sve bilo dozvoljeno, a sada su se roditelji preko noći promenili.“

Anja, 13 godina

Zaključak

Opšti zaključak je da bi kod pripadnika druge grupe bilo poželjno preporučiti individualni ili porodični psihoterapijski pristup, kao i savetodavni rad, kako bi se osvestili mogući uzroci njihovih tegoba i dale smernice za promenu.

Ono što je registrovano kao ključna stvar za adekvatno praćenje bolesti i ponašanje usmereno ka zdravlju jeste povećana uključenost roditelja u tretman dijabetesa nakon prolaska programa edukacije. Edukacija roditelja predstavlja temelj tretmana deteta sa dijabetesom, pri čemu daje najbolje efekte ukoliko je integrisana i intenzivna. Tokom edukacije treba insistirati na otvorenoj komunikaciji unutar porodice i tehnikama koje podrazumevaju zamenu uloga, dijalog, pregovaranje. Deo neuspeha u davanju jasnih odgovora o uticaju porodice na adolescente sa dijabetesom rezultirao je u pomeranju interesovanja, sa proučavanja porodičnog okruženja, na socijalni kontekst u kojem adolescenti žive. Kada je u pitanju socijalni život, adolescenti na prvo mesto po značaju stavljaju svoj socijalni život, tj. prihvaćenost od strane vršnjaka, dok podršku od strane roditelja i zadovoljstvo školskim uspehom doživljavaju kao manje važne.

Kao generalni zaključak našeg (kao i drugih) istraživanja može se reći da je podrška vršnjaka važna kao emocionalni rezervoar i donosilac osećanja pripadnosti vršnjačkoj grupi, ali da je za dobru metaboličku kontrolu dijabetesa najvažnija podrška od strane porodice. Isto tako, nesumnjivo je da je u tretmanu dijabetesa edukacija pacijenta i njegove porodice (a, po mogućnosti i vršnjačke sredine) izuzetno važan uslov obezbeđivanja dobre metaboličke kontrole. Mogli bismo čak reći da je dobra edukacija preduslov adekvatne socijalne podrške koja će pacijenta usmeravati  ka odgovornom I zrelom ponašanju, usmerenom ka unapređenu zdravlja.